Тыныққыңыз, тазарғыңыз келсе, ойға шомып, қиялға батқыңыз келсе, өнерді аңсайтыныңыз рас. Солардың ішінде театр – ең ұлы өнер деп білеміз. Неге десеңіз, оның ұлылығы – адамзаттың биік парасатын, рухани мәдениетін қалыптастыру жолында өз үлесін молынан қоса алатындығында! Оның ұлылығы – ұлттық болмыстың асыл қасиеттерін көрермен жүрегін нұрландырып, санасына сәуле етіп шаша алатындығында! Театр - өнер атты үлкен әлемнің киелі қара шаңырағы болып, ұлы бабаларымыз бен дүлділ даналарымыздың өсиетін бүгінгі ұрпаққа жеткізуші алтын көпір іспеттес. Қызылжар қаласында да дәл осындай киелі қара шаңырақ 2000 жылы бой көтерген болатын. Ол Сәбит Мұқанов атындағы қазақ-сазды драма театры. Өнер ордасы биыл өзінің 15 жылдық мерейтойын атап өтті!
15 жыл театр тарихы үшін оңай уақыт болған жоқ. Қара шаңырақ алғаш құрылған жылы белгілі режиссер О.Сәрсенбек бастаған Алматы қаласындағы Т.Жүргенов атындағы қазақ ұлттық өнер академиясының бір топ түлектері Елбасы Н.Ә.Назарбаевтың өзі тұсауын кескен жас театрға қызметке орналасады. Сәбит Мұқанов атындағы қазақ сазды-драма театры өз шымылдығын С.Мұқановтың «Аққан жұлдыз» шығармасымен ашқан болатын.
Қара шаңырақтың ашылуы қазақтың ұлы жазушысы, жерлесіміз Сәбит Мұқановтың жүз жылдығына сай келгендіктен, театрға оның есімін беру туралы шешім қабылданды. Театр тұсауы енді кесілген жас сәби сынды аяққа нық тұрып, болашаққа бет алатын екпінін аталмыш академияның түлектері қалағанын атап өткеніміз абзал. Олар Б.Жалғасбаев, М.Ақжолов, Р.Құсайынова, М.Құсайынов, Б.Мамытбеков, Н.Сәрсебаев, А.Сәрсебаева, Т.Сыдықов, К.Әйтібаев, Ш.Әйтібаева, Б.Шамбетов, А.Супатаева Д.Тойбазаров, С.Тәшімова. Содан бері театр аз жылдар ішінде ауыз толтырып айтуға тұрарлық қойылымдарды сахналап үлгерді. Аталық, театр драматургы Т.Минуллиннің «Диляфруздың 4 күйеуі», Ш.Айтматовтың «Шыңғысханның ақ бұлты», С.Жүнісовтің «Қысылғаннан қыз болдық» комедиясы, М.Байжиевтің «Қылмыстық оқиғасы», Ғ.Мүсіреповтің «Қозы Көрпеш- Баян Сұлуы», К.Гольдонидің «Екі мырзаға бір қызметшісі», М.Хасеновтың «Пай-пай, жас жұбайлар-айы», С.Балғабаевтың «Ең әдемі келіншегі», Д.Исабековтің «Тыныштық күзетшісі» т.б. Театр алғашқы жылдардан-ақ қоғамдық жұмыстаға, шығармашылық сайыстарға қатысу жолында аса үлкен талпыныс таныта білгендігі тарих беттерінен белгілі. Бұл әуелі, өнерпаздардың ауызбіршілігі мен өз мамандығына деген ықыласына байланысты деп білеміз. Мысалы, театр ұжымы 2001 жылы Петропавл қаласында өткен IX-Республикалық театр фестивалінде М.Баджиевтің «Қылмысты оқиға» қойылымымен Гран-приді жеңіп алды. Актер Д.Садуов Республикамыздың 10-жылдық мерейтойына арналған медальмен марапатталды.
Ал 2002 жылы Петропавл қаласында өткен Ғ.Мүсіреповтің туындыларына арналған Х-шы Республикалық театр фестивалінде Б.Жалғасбаев пен Н.Мағауина «ең үздік Қозы» және «ең үздік Баян» номинациясын жеңіп алды. Аталмыш жылы актер Б.Жалғасбаев Президенттің Құрмет грамотасымен марапатталды және сол жылы актрисалар Н.Мағауина және А.Алтыбаева «Қазақстан Жастар сыйлығының лауреаты» атағын алды.2003 жылы Каирде өткен XV-Халықаралық театрлар фестивалінде Ғ.Мүсіреповтың «Қозы көрпеш –Баян сұлу» пьесаның желісі бойынша жасалған «Шың басында» атты экспериментті қойылымымен қатысып, үздік ондық қатарынан орын еншілеп, Құрмет грамотасымен марапатталды.2004 жылы XII-ші Республикалық театрлар фестиваліне М.Ғаппаровтың «Қуыршақ немесе қызғаншақ қыздардың кеші» қойылымымен қатысып Оразәлі Ақжарқын-Сәрсенбек «Үздік режиссер» номинациясын еншіледі.2004 жылы Елбасы Н.Ә.Назарбаевтың ұсынысымен, Юнесконың қолдауымен Астана қаласында өткен VII-ші Халықаралық жастардың творчествалық «Шабыт» фестивалінде П.Мерименің «Кармен» қойылымымен қатысып, сахнагер Н.Мағауина «Ең үздік әйел бейнесі» номинациясын жеңіп алып, фестиваль лауреаты атанды және «Театр тартуы» номинациясы бойынша театр III-ші орынға ие болды.2005 жылы Қызылорда қаласында өткен Қ.Жандарбеков пен Қ.Байсейітовтың 100 жылдық мерейтойына орай ұйымдастырылған XIII- Республикалық театрлар фестиваліне Д.Исабековтың «Тыныштық күзетшісі» қойылымымен қатысып, сахнагер Е.Шүкіров «Актерлық дебют» номинациясын иеленді.2006 жылы театр директоры Қ.Қасымов пен театрдың көркемдік жетекшісі Б.Жалғасбаев Қазақстан Республикасы Мәдениет және ақпарат министрлігінің Құрмет белгісі «Мәдениет қайраткері» атағын алды.
2008 жылы Ақтау қаласында өткен Н.Жантуриннің 80-жылдық мерейтойына арналған XVI-шы Республикалық театрлар фестиваліне А.Володиннің «Қос жебе» қойылымымен қатысып 2-ші орынды еншіледі.2010 жылы ұлы жазушы С.Мұқановтың 110 жылдық , С.Мұқанов атындағы қазақ сазды драма театрының 10 жылдық мерей тойын орай Қазақстан Республикасы Мәдениет министрірлігінің бекітуімен А Супатаева, Б. Шамбетов, М.Ақжолов, Н. Сәрсебаев, Б. Мамытбеков, Ш. Айтибаева, К.Ақжолова «Мәдениет қайраткері» құрмет белгісімен марапатталды.2011 жылы Көкшетау қаласында өткен Театр оқу орындары мен театр жастарының 1-ші аймақтық эксперименталдық фестиваль лабороториясына Т.Жүженоғлының «Тығырық» қойылымымен қатысып үздік деп танылды.2012 жылы Қостанайда өткен І.Омаровтың 100 жылдығына арналған республикалық театр фестиваліне «Қыз Жібек» қойылымымен қатысып, актер Б.Жалғасбаев «Үздік ер бейнесі» номинациясы бойынша марапатталды.
Қойылымның режиссері танымал тұлға Ж.Хаджиев.2012 жылы Қарағанды қаласында болған «Ізденіс іздерімен..» атты эксперименталдық театрлар фестивалінде О.Богаевтың «Dаwn-Wаy» қойылымымен қатысып «Үздік актерлық ансамбль» номинациясы бойынша актерлер М.Құсайынов, Н.Сәрсебаев, М.Айтмұхамбетова фестиваль үздіктері атанды.2014 жылы Қызылорда қаласында болған Қазақ өнерінің хас анасы саналатын С.Майқанованың 100 жылдығына арналған Республикалық театр фестиваліне Софоклдың «Эдип патша» қойылымымен қатысып актер Б.Шамбетов «Үздік ер бейнесі» номинациясы бойынша үздік деп танылды.
2015 жыл театр тарихы үшін үлкен жетістіктермен, ірі қойылымдарды жүзеге асырумен есте қалды. Айта кетейік, дәл осы жыл Қазақ Хандығының 550 жылдығы мерейтойы қарсаңында режиссер Баатырбек Шамбетов сахнаға Қожаберген Толыбайұлының «Елім-ай» дастанының негізінде «Дауылпаз баба-Қожаберген» спектаклін шығарды. Дастанның инсценировкасын жасаған - А.Зағыпар. Сондай-ақ, С.Мұқанов атындағы қазақ-сазды драма театры өнер әлеміне енді қонған жас өрендерді қолдау тұрғысында ізденіп, еңбек етуден талмайтын талантты құшақ жая қарсы алып, тәжірибе бөлісуге келгенде тартынып қалмады. Айталық, Алматы қаласындағы Темірбек Жүргенов атындағы Қазақ ұлттық өнер академиясының «режиссура» бөлімінің түлегі, өнер бәйгесінде томағасы енді ғана сыпырылған жас талапкер Фархат Молдағалиев Мейіржан Әлібектің «Сиқырлы дүрбі» атты балалар ертегісін сахнаға шығарды. Бұл өңір бүлдіршіндеріне жасалған ең үлкен сый болғандығы рас.
Театр репертуарында әлемдік деңгейдегі классикалық шығармалардан бастап, балаларға арналған түрлі көркемдік мәні жоғары ертегілер баршылық. Солардың ішінде әйгілі орыс жазушысы Н.Гогольдің «Ревизоры» (Спектакльдің қоюшы-режиссері- Б.Абдуроззоков). Бішкек қаласында өткен V Халықаралық "Арт Ордо" фестиваліне қатысып, "Сыншылар көзайымы" номинациясымен марапатталды. Ал театр актеріБ.Шамбетов "Ең үздік Ер бейнесі" номинациясын иеленді.Баатырбек Шамбетов тек театр актері ғана емес,аталмыш театрдың бас режиссері де. Театр сахнасында талай қойылымдарды жарыққа шығаруға үлес қосқан еңбекқор өнерпаздың театрдың өсіп-өркендеу жолында жасаған еңбегі ұшан- теңіз. Театрдың 70℅ ын жас актерлер құрайды. Олар Қызылжар қаласындағы өнер колледжінің, Астана қаласындағы қазақ ұлттық өнер университетінің, Алматы қаласындағы Т.Жүргенов атындағы қазақ ұлттық өнер академиясының түлектері. Өз мамандықтарына деген сүйіспеншіліктері көңіл қуантады. Труппа актерлері сахнада ойнайтын өз кейіпкерін талғап-таразылауға келгенде аса ізденімпаз, өз бейнесінің мінез-құлқын, ішкі болмысын, көңіл –күйін кемеріне жете зерттемейінше сахнаға шығаруға жасқанып тұрады. Бұл- құптарлық дүние. «Театр киім ілгіштен басталады» деп К.Н.Станиславский айтқандай, актерлік труппаның ішкі мәдениеті, актерге тән пайым-парасаттары да үздік қалыптаса білген.
Өнер тұлғасына лайық талғамдары сезіледі. А.Разиев, Н.Асқаров, М.Серкебаева, Г.Асқарова, Қ.Аязова, Д.Адыкенов, Ж.Бегалина сынды талантты актерлердің алар асулары алда деп білеміз. 15 жылдық мерейтоймен арнайы құттықтауға келген облыс әкімі Е.Х.Сұлтанов театрдың жеткен жетістіктері мен репертуарындағы сүбелі спектакльдердің бағасын атап көрсете отыра, ұжымға сәт-сапар тілеп, 500000 теңге сый ақы мен ықылас гүлін ұсынды. Жиналған жұртшылық әсем ән мен актерлердің өнерлерін тамашалап, ізгі ықылас-қошеметтерін жаудырды. Театр репертуары болашақта жаңа спектакльдермен толыға түсетін болады. Ұлттық құндылықтарды насихаттап жүрген театр ұжымына шалқар шабыт тілемін!
Балжан БЕКМАҒАМБЕТОВА,
С.Мұқанов атындағы қазақ-сазды
драма театрының әдебиет бөлімінің меңгерушісі
«Мәдениет» журналында жарық көрген
